Japonya'da bir bilim insanı, beyin taramaları ve yapay zekayı bir araya getirerek, insanların zihninde canlanan imgeleri doğru ve betimleyici cümlelere dönüştürebilen yeni bir teknik geliştirdi. Bu nasıl mümkün oldu?
NTT İletişim Bilimleri Laboratuvarları araştırmacısı Tomoyasu Horikawa'nın yürüttüğü çalışma, 5 Kasım'da Science Advances dergisinde yayımlandı. Horikawa, beynin karmaşık aktivitelerini kelimelere dönüştürmenin uzun zamandır bilim insanları için büyük bir zorluk olduğunu, ancak yeni yöntemi sayesinde bu alanda önemli bir adım atıldığını belirtiyor.
BEYİN GÖRÜNTÜLERİ YAPAY ZEKA İLE METNE DÖNÜŞÜYOR
Horikawa'nın geliştirdiği teknik, "zihin altyazısı" olarak adlandırılıyor. Yöntem, beynin nesneler, yerler, eylemler ve olaylar gibi görsel bilgileri işleyen bölgelerindeki aktiviteyi analiz ederek, bu bilgileri tanımlayıcı metinlere çeviriyor. Sistem, görsel öğeler arasındaki ilişkileri de dikkate alarak betimleyici cümleler üretiyor.
Araştırmada, 22-37 yaşları arasında ana dili Japonca olan dört erkek ve iki kadın gönüllünün beyin aktiviteleri tarandı. Katılımcılar, 2 bin 180 sessiz video klibi izlerken beyinleri fMRI tarayıcılarıyla izlendi. Videolar saniyeler süren sahneler içeriyor ve nesneler, sahneler ile eylemler arasında değişiyordu.
Bu devasa veri seti, büyük dil modelleri ve üretken yapay zeka sistemleri kullanılarak işlendi. Yapay zeka, video kliplerin altyazılarını sayısal dizilere dönüştürdü. Horikawa, beyin aktivitesi ile bu sayısal dizileri eşleştirmek için "kod çözücüler" adı verilen daha küçük yapay zeka modelleri geliştirdi.
KOD ÇÖZÜCÜLER İLE BEYİN FAALİYETLERİ METNE DÖNÜŞÜYOR
Eğitim sürecinden sonra katılımcılar, yapay zekanın daha önce karşılaşmadığı videoları izlerken veya hatırlarken beyin aktiviteleri kod çözücülerle yorumlandı. Ardından, bir algoritma bu kodlanmış beyin aktivitelerine en uygun kelime dizilerini üreterek tanımlayıcı metinler oluşturdu.
Horikawa'ya göre yapay zeka, verilerden öğrendikçe katılımcıların zihinsel imgelerini metne dönüştürmede giderek daha başarılı oldu. Bu yöntem, görsel içeriklerin kapsamlı açıklamalarını üretirken beynin dil ile ilgili bölgelerinin aktivitesine gerek duymuyor; bu da özellikle dil ağında hasar olan kişiler için umut verici bir gelişme.
AFAZİ VE ALS HASTALARI İÇİN POTANSİYEL KULLANIM
Çalışma, yöntemin afazi hastaları veya ilerleyici nörodejeneratif bir hastalık olan ALS (Amiyotrofik Lateral Skleroz) gibi konuşmayı etkileyen durumlarda kullanılabileceğini ortaya koyuyor. Bu hastalar, dil ağları hasar görmüş olsa bile görsel içerikleri açıklayan metinler alabilecek.
Barnard Koleji'nden psikolog Scott Barry Kaufman, yöntemin sözel iletişimde zorluk yaşayan otistik bireyler de dahil olmak üzere bazı derin müdahalelere kapı açabileceğini söylüyor. Ancak uzman, teknolojinin kullanımı sırasında etik ve onay konularına dikkat edilmesi gerektiğini vurguluyor.
ZİHİNSEL GİZLİLİK VE ETİK ENDİŞELER
Bu tür bir teknolojinin yaygınlaşması, kişisel düşüncelerin izinsiz ortaya çıkma riski nedeniyle ciddi gizlilik kaygıları doğuruyor. Almanya'daki Münih Teknik Üniversitesi'nden Marcello Ienca, teknolojinin biyomedikal amaçların ötesinde tüketiciye sunulması durumunda, zihinsel gizliliği korumak için katı düzenlemelere ihtiyaç olacağını belirtiyor. Elon Musk'ın Neuralink girişimi gibi nöral implant projeleri, bu kaygıları daha da güncel hale getiriyor.
Araştırmalar, özel düşüncelerin sızmasını önlemek için kullanıcı kontrollü "kilit açma" mekanizmalarının kullanılabileceğini gösteriyor. Polonya'daki Adam Mickiewicz Üniversitesi'nden Łukasz Szoszkiewicz, nöral verilerin varsayılan olarak hassas kabul edilmesi ve yapay zekanın düzenlemelerle sınırlandırılması gerektiğini ifade ediyor.
TEKNOLOJİNİN SINIRLILIKLARI VE GELECEĞİ
Horikawa, yöntemin etkinliği için büyük veri toplamanın zorunlu olduğunu ve uygulamanın hâlihazırda pratik kullanım için sınırlı olduğunu belirtiyor. Ayrıca, çalışmada kullanılan videoların tipik sahneleri içerdiği, daha sıra dışı veya öngörülemeyen zihinsel imgelerle yöntemin performansının henüz bilinmediği ifade ediliyor.
Bilim insanı, mevcut yaklaşımın bir kişinin özel düşüncelerini kolayca okuyamayacağını vurguluyor. Yine de, zihin altyazısı teknolojisi, hem nörobilimsel araştırmalar hem de iletişim zorlukları yaşayan bireyler için önemli bir ilerleme olarak değerlendiriliyor. / HÜRRİYET.COM.TR
(CNN'in "Scientist turns people's mental images into text using 'mind-captioning' technology" başlıklı haberinden derlenmiştir.)