Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi 6. gününde. Başkent Kiev dahil birçok kentte hava saldırıları sürerken, tüm dünya gelişmeleri endişeyle takip ediyor. Rusya, sözde cumhuriyetler Donetsk ve Luhansk’ın bağımsızlığını tanımasından günler sonra, Ukrayna’yı vurmaya başlamıştı. İşte Kiev’de Rusya yanlısı hükümeti deviren 2014 Onur Devrimi’nden savaşa giden yolda yaşanan kilit olaylar…
“Yevromaydan” veya “Maydan” protestoları olarak anılacak olan Kiev’deki kitlesel gösteriler, dönemin Rus yanlısı Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in bir Avrupa Birliği (AB) ortaklık anlaşmasının imzalanmasını ertelemeye karar vermesinin ardından 2013’ün sonlarında başladı.
Başlangıçta barışçıl protestolar olarak başlayan gösteriler, aşırılıkçı grupların da katılmasıyla, şiddet içeren sokak olaylarına dönüştü. Ayaklanmalar sırasında, başta Kiev olmak üzere Ukrayna genelinde idari binalar, protestocular tarafından ele geçirildi.
Şubat 2014’te Yanukoviç hükümeti devrildi ve Rusya’nın iddiasına göre, AB yanlısı ve Moskova karşıtı bir hükümet iktidara geldi.
“Maydan” olayları Ukrayna’nın batı kesimlerinde geniş destek bulurken, Rusça konuşan nüfusa da sahip olan doğu ve güney bölgeleri, Rusya’nın da desteğiyle Kiev’deki olaylara karşı ayaklandı. Rusya’nın kışkırtmasıyla Odessa gibi şehirlerde, “Maydan” karşıtı protestolar şiddetli çatışmalara dönüştü. Doğu Donetsk ve Luhansk bölgelerinde ve Kırım’da Rusya yanlısı protestolar devam etti.
KIRIM’IN YASADIŞI İLHAKI
Kırım’ın Ukrayna’dan ayrılmasına neden olacak referandumun görüşülmesi, Parlamento baskını nedeniyle ertelendi.
Ancak, o geceden itibaren üzerlerinde hiçbir arma ve işaret bulunmayan askeri kıyafetli Rusya yanlısı silahlı güçler ortaya çıktı. “Yeşil adamlar” diye tabir edilen bu askeri gruplar Kırım Parlamentosu ve hükümet binalarını ele geçirdi.
Rusya yanlısı eli silahlı “yeşil adamların” gölgesinde 6 Mart’ta toplanan Kırım Özerk Cumhuriyeti Parlamentosu, Kırım’ın Rusya’ya bağlanması için referandum yapılması kararı alındığını açıkladı.
Moskova daha sonra Mart olayları sırasında güvenliği sağlamak için bölgede konuşlanmış güçlerini kullandığını, Ukrayna askerlerinin ise ya taraf değiştirdiğini ya da Karadeniz yarımadasını olaysız bir şekilde terk ettiğini itiraf etti.
Kiev, dünyadaki çoğu ülkenin yaptığı gibi, Kırım’daki referandumu ve ilhakını tanımayı reddetti. Yeni Ukrayna hükümeti ve Batı, Moskova ve Kırım makamlarına kısıtlamalar getirerek yaptırımlar uyguladı.
2014’TE DONBASS’TA ÇATIŞMALAR BAŞLADI
Ukrayna’da Rus kökenli nüfusun yoğun bulunduğu Donetsk ve Luhansk bölgelerinde Şubat 2014’te ayrılıkçı gruplar ağır silahlarla hükümet yanlısı birliklere saldırdı. Ukrayna ordusundan bazı silahları ele geçiren ayrılıkçılar, Kiev yönetimine göre, önemli silah ve mühimmat desteğini Rusya’dan gördü.
Ayrılıkçılar sözde halk oylamalarıyla 11 Mayıs 2014’te Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti isminde iki ayrı sözde yönetim oluşturdu.
Kiev yönetiminin kontrolünü kaybettiği Rusya-Ukrayna sınırından Rus askeri araçlar ve ağır silahlar Donbas’a girdi. Rusya’nın inkar ettiği bu durum, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği ve Teşkilatı’nın (AGİT) raporlarında da yer aldı. Rus yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki Donetks ve Lugansk bölgeleriyle Kiev ordusunun kontrolündeki bölge arasında cephe hattı oluştu. Geçen 7 yıl içinde temas hattında zaman zaman çatışmalar yaşandı ve iki taraftan da can kayıpları oldu.
Hem Kiev hem de Donbass güçleri birbirlerini savaş suçu işlemekle itham etti. Ukrayna hükümeti Rusya’yı “saldırganlığı” yönlendirmekle suçladı, ancak Moskova, birliklerinin Donbass’a asla girmediğinde ısrar etti.
MİNSK ATEŞKESİ İMZALANDI
Donbass’taki çatışmalar tamamen durmazken, Belarus’ta imzalanan uluslararası arabuluculuk anlaşması Minsk’in ardından büyük ölçüde azaldı. Ukrayna hükümeti ile ayrılıkçılar arasında Rusya, Fransa ve Almanya’nın arabuluculuğunda Şubat 2015’te imzalanan ikinci ateşkes anlaşmasına göre, Kiev, doğu bölgelerine geniş özerklik sağlayan adem-i merkeziyetçilik reformu sözü verdi.
AGİT, Ukrayna ordusunu Donetsk ve Luhansk güçlerinden ayıran “temas hattı” boyunca izleme ekibini görevlendirdi.
Rusya, Ukrayna ve AGİT’ten oluşan Üçlü Temas Grubu, 27 Temmuz 2020’den itibaren kapsamlı ateşkes kararı aldı. Bu kapsamda 2021 senesine kadar kapsamlı ateşkes ufak çaplı krizlere rağmen sürdürüldü.
DONBASS’TA SAVAŞA GİDEN YOL
Kiev ve ayrılıkçı sözde cumhuriyetler defalarca birbirlerini Minsk anlaşmalarını ihlal etmekle suçladılar, en önemlisi ise vaat edilen reformların hiçbir zaman gerçekleşmediği iddiasıydı.
Ukrayna hükümeti, Donetsk ve Luhansk yetkililerini “terörist” olarak damgalamaya devam etti ve herhangi bir doğrudan müzakereye yanaşmadı. Bu anlamda başlatılan uluslararası ‘Normandiya Formatında’ somut sonuçlar alınamadı.
Şubat 2022’de Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zlenskiy, Kiev ve Moskova’nın uygulamalarını farklı gördüğünü iddia ederek, anlaşmaların “hiçbir maddesinden memnun olmadığını” söyledi. Rusya ise Ukrayna topraklarını bombalamaya devam ederken, Kiev’i anlaşmayı tamamen terk etmekle suçladı.
Birleşmiş Milletler’e (BM) göre, 2014-2020 arasındaki çatışmalarda 13.000’den fazla insan öldü.
2021’in sonlarında ve 2022’nin başlarında, hem Kiev’de hem de ayrılıkçı sözde cumhuriyetlerde geniş ölçekli saldırı iddiaları artmaya başladı. Ukrayna’nın Batılı müttefikleri Moskova’yı, ülkenin büyük bir bölümünün işgal edileceği ve Kiev’in ele geçirileceği bir askeri operasyon planlamakla suçlarken, Kremlin iddiaları reddetmeye devam etti ve karşılığında Kiev’i Donbass’a bir saldırı planlamakla suçladı.
Geçen hafta, Donetsk ve Lugansk’taki yetkililer, Ukrayna ordusunun ağır top ateşi başlatmakla suçladı. Donetsk ve Luhansk’da yaşayan siviller Rusya’ya tahliye edildi ve tüm yetişkin erkeklerin askere alındığını ilan etti. Ukrayna, ayrılıkçı cumhuriyetlere tam kapsamlı bir saldırı planladığını yalanlayarak, ateşkes ihlallerinden Donetsk ve Luhansk’ı sorumlu tuttu.
RUSYA, DONETSK VE LUHANSK’I TANIDI
Donetsk ve Luhansk yöneticileri, Kremlin’e iki bölgeyi de bağımsız devletler olarak tanıma çağrısında bulundu.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın Minsk anlaşmalarını yerine getirmemesi ve Donbass bölgesine yönelik saldırıları gerekçe göstererek aynı gün Donetsk ve Luhansk’ı tanıdı. Putin ayrıca Donetsk ve Luhansk ile askeri yardım sağlanmasını da içeren dostluk anlaşmaları imzaladı.
Yaşanan gelişmelerin ardından Donbass bölgesindeki sözde cumhuriyetler, Rusya’dan Ukrayna birliklerini püskürtmelerine yardım etmesini istedi .
Putin ise Ukrayna’ya karşı bir askeri harekat ilan ederek, bu isteğe yanıt verdi. Amacının ise Donbass halkına uygulanan soykırımı önlemek olduğunu iddia etti.
Harekatın başlamasının ardında Rusya Savunma Bakanlığı yaptığı açıklamada, Ukrayna’daki bir takım askeri hedeflere “hassas saldırılar” düzenlendiğini söyledi.
Ukraynalı yetkililer ve medya kuruluşları ise, ülkenin dört bir yanındaki şehirlere Rus askerleri ve zırhlı araçlar tarafından çeşitli yönlerden saldırılar düzenlendiğini bildirdi. Moskova, kara birliklerinin Ukrayna sınırlarını geçtiğini ne doğruladı ne de yalanladı.
Kiev sıkıyönetim ilan etti ve hava sahasını sivil uçuşlara kapattı. Zelenskiy, Kiev’in Moskova ile diplomatik ilişkilerini kestiğini duyurdu.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırılarında, 13’ü çocuk, en az 136 sivil öldüğünü bildirdi. /STAR.COM.TR
News
