Arkeologlar Derneği Antalya Şubesi, Kemer’de bulunan İdyros Antik Kenti’nin yer aldığı hazine arazisinde ÇED raporu ve ruhsat alınmadan başlatılan otel projesinin durdurulması için çağrıda bulundu. Arkeologlar Derneği Antalya Şubesi, “Henüz tam olarak aydınlatılmayan Idyros Antik Kenti tarihi değil Pamphylia ve Likya Bölgesinin tarihi için de arkeolojik bir kayıp olacaktır” dedi.
Antalya’nın Kemer İlçesi İdyros Antik Kenti sınırları içinde kalan hazine arazisine ÇED raporu ve ruhsat alınmadan başlatılan otel projesinin durdurulması için Arkeologlar Derneği Antalya Şubesi harekete geçti. Dernek tarafından yapılan açıklamada, söz konusu arazinin 1969 yılında turizme tahsis edildiği, 2018’de kullanım süresinin sona ermesine rağmen 2023 yılında yeniden özel bir şirkete 49 yıllığına devredildiği hatırlatıldı. Söz konusu alanın I. II. Ve III. Dereceden sit alanı olarak tescillendiğinin altını çizen Arkeologlar Derneği Antalya Şubesi, arazinin Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın sit derecesini değerlendirmeden proje kapsamında kullanılmasına tepki gösterdi.
“49 YILLIĞINA ÖZEL BİR ŞİRKETE VERİLDİ”
Arkeologlar Derneği Antalya Şubesi tarafından yapılan yazılı açıklamada ise şu ifadelere yer verildi:
“Antalya’nın Kemer İlçesi’nde bulunan Idyros Antik Kenti’nin yer aldığı hazine arazisi üzerinde ÇED raporu ve ruhsat alınmadan 900 yataklı otel inşasının başlatılması hakkında görüşlerimizi kamuoyuna sunmak istiyoruz. İlk 1969 yılında turizme tahsis edilen, kullanım süresi 2018 yılında dolan 293 bin 500 metre karelik sit ve orman arazisinin yeniden turizme tahsis edileceğinin açıklanmasının ardından Antalya Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu 23.12.2022/15061tarih/nolu kararı ile “otel projesi alanı içinde kalan SİT alanlarının yeniden değerlendirileceğini, bu nedenle mevcuttaki bütün planların durdurulmuş olduğunu” açıklamasına rağmen Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Antalya İl Müdürlüğü bu önemli uyarıyı dikkate almaksızın 22.03.2023 tarihinde, 1086 parsel nolu ‘otel ve tatil köyü alanı’ ile ilgili Nazım İmar Plan Değişikliği ve 1/1000 ölçekli Uygulama Planı Değişikliği paftalarını askıya çıkarıp onaylamıştır. Bunu takiben Nisan 2023 tarihinde söz konusu alanın turizme tahsisi özel bir şirkete 49 yıllığına devredilmiştir. Üzerinde Idyros Antik Kenti’nin yer aldığı turizme tahsis edilen bu hazine arazisi 1. – 2. ve 3. derece sit alanı olarak Antalya Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilmişti.
“KORUMA İHLALİNİ 2 AÇIDAN DEĞERLENDİRİYORUZ”
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yeniden sit derecesi değerlendirmesine fırsat verilmeden inşaat sahasına dönüştürülen bu sit ve orman alanında gerçekleştirilen süreğen koruma ihlali Arkeologlar Derneği tarafından iki temel açıdan değerlendirilmektedir.
İlk olarak Idyros Antik Kenti ile ilgili 1976 – 1977 yıllarında gerçekleştirilen kurtarma kazıları sınırlı alanları kapsamaktadır. Son yıllarda yapılan kazılar ise söz konusu 900 yataklı otelin bulunduğu yerde değil, araziyi ikiye bölen Karayer Deresi’nin batı yakasında sürdürülmektedir. 2017’den itibaren yürütülen kazılar, Bizans Dönemi mozaikli kilise ve çevresindeki yapılara odaklanmış görünmektedir. Bu çalışmalar Antalya Müzesi ve çeşitli üniversite/araştırmacı ekiplerle iş birliği içinde sürdürülmektedir.
Ancak 2017 yılından bu yana yapılmakta olan kazılara ait belge ve raporlar herhangi bir bilimsel yayında veya Kazı Sonuçları Toplantılarında yer almadığı için bu çalışmaların mahiyeti ve kapsamı hakkında bilim dünyası bilgi sahibi değildir. Roma Dönemine ait bir köprü ile bağlantının sağlandığı ve Idyros Antik Kenti’nin devam ettiği doğu yakasında yapılan yüzey araştırması ve kurtarma kazıları, inşaat faaliyetleri sırasında arkeolojik maddi kültür kalıntılarının bulunması üzerine gerçekleştirilmiştir. Bu iki bölge cetvelle çizilmiş gibi içerisinde yer aldığı topografyadan izole edilerek, zorunlu olarak 1. derece arkeolojik sit alanı olarak tescillenmiştir.
“KESİLEN AĞAÇLARIN OLDUĞU BÖLGEDE SERAMİK BULUNTULAR KAYDEDİLDİ”
Idyros Antik Kenti, Pamphylia ve Likya Bölgeleri arasında yer alan bir liman kentidir. Doğusunda Attelia, batısında Phaselis metropol kentleri yer alır. 2017 yılından bu yana kazıların yürütüldüğü alanda, 1976 – 1977 arasında Antalya Müzesi Müdürü Tanju Özoral tarafından yapılan kurtarma kazılarında açığa çıkarılan Bizans Nekropolünden ayrı Klasik Dönem Nekropolü keşfetmiş ve MÖ 5. – 4. yüzyıllara tarihlen mezar hediyesi seramikler bulmuştur (Özoral 1980, “Idyros Kazısı, Fouilles D’ıdyros 1976 – 1977”, Actes du Collogue sur la Lycie antique, 1980). Özoral, ‘Tatil Köyü’nün içerisinde bir kilise ile birçok mimari kalıntının bulunduğunu, bunun kazısı yapılan alanın tatil köyündeki alanın bir devamı olduğunu kanıtladığını’ makalesinde belirtmiştir. Ayrıca basında, inşaat faaliyetleri yürüten şirketin ormanlık alanda yol yapımı amacıyla kestiği ağaçlık bölgede de yerel halkın çok sayıda seramik buluntusunu kaydettiği bilinmektedir.
“İŞLİKLERİN VARLIĞINA DAİR KANITLAR MEVCUT”
Bunun yanı sıra söz konusu otelin yapılacağı Antik Kentin Roma Köprüsünün doğu yakasında kalan alanın arkasında yer alan Çalış Kalesi’nin güney ve güneydoğusunda yer alan sağlam sur duvarları ve 5000 metre karelik kale alanı Likya coğrafyası için özgün niteliktedir ve Helenistik Döneme tarihlendirilmektedir (Çevik 2015, Lykia Kitabı). Çalış Kalesi’nin eteklerindeki ormanlık alanda, tarımsal üretimle ilişkili işliklerin varlığına dair kanıtlar mevcuttur.
“BELGESEL NİTELİĞİNDE ÖNEMLİ SAVAŞ ALANIDIR”
Idyros Antik Kenti ile ilgili çok az kazı, bilimsel araştırma ve bilimsel yayın yapılmış olmasına rağmen kentte ve civarında Klasik, Helenistik, Roma ve Bizans Dönemi kalıntılar tespit edilmiş ve kaydedilmiştir. Son yıllarda gerçekleştirilen kazılarda köprünün diğer tarafı, söz konusu 900 yataklı otelin yapılacağı doğu yakasında tescil edilen parçalı 1. derece sit alanları ve Helenistik Dönem Çalış Kalesi bu geniş sahanın antik dönemde kesintisiz yerleşim gördüğünün kanıtlarını sunmaktadır. Ayrıca bu bölgede Ağva Burnu’nda yer alan Ertuğrul Tabyası, I. Dünya Savaşı’nda Antalya’nın yakın tarihine ait belgesel niteliğinde önemli bir savaş alanıdır.
“ARKEOLOJİK BİR KAYIP OLACAKTIR”
Ayışığı Plajından Ertuğrul Tabyasına kadar olan bu tarihi alanda henüz çok az kazı ve bilimsel araştırma yapılmasına rağmen bu sahada yüzeyde bulunan ve kazılar ile açığa çıkartılan arkeolojik kalıntılar gelecekte yapılacak çalışmalarda çok daha fazla maddi veri ele geçeceğini göstermektedir. Bu bağlamda bilimsel kazı ve araştırmalar için alanın sit derecelerinin bütüncül olarak değerlendirilip yeniden güncellenmesi, gelecekte yapılacak telafisi mümkün olmayan tahribatın önüne geçecektir. Aksi durumda sadece henüz tam olarak aydınlatılmayan Idyros Antik Kenti tarihi değil Pamphylia ve Likya Bölgesinin tarihi için de arkeolojik bir kayıp olacaktır.
“SON DERECE İLKEL VE TEHLİKELİ BİR UYGULAMADIR”
İkinci olarak, 1969 yılında turizme tahsis edilen söz konusu arkeolojik sit alanının yeniden kiraya verilerek 56 yıl önceki kültürel miras politikalarının devam ettirilmesi, son derece ilkel ve tehlikeli bir uygulamadır. 1969 yılından bu yana ülkemiz kültürel mirasını koruma ve yaşatma adına çok önemli çalışmalar gerçekleştirmiş ve ilerleme kaydetmiştir. Bu önemli gelişmeleri kısaca hatırlatmak isteriz:
Kültür Bakanlığı ilk defa 1971 yılında Millî Eğitim Bakanlığından ayrılarak ayrı bir bakanlık olarak kurulmuş, 1972 yılında Başbakanlık Kültür Müsteşarlığına dönüştürülmüş ancak, 17 Kasım 1974 tarih ve 4-1040 sayılı Cumhurbaşkanlığı Tezkeresi ile yeniden Bakanlık olarak örgütlenmiştir.
“BAĞLAYICI DÜZENLEMELER OLARAK YASALAŞTIRILMIŞTIR”
Halen yürürlükte olan 1980 Anayasası yapılmış, anayasamızın 63. Maddesi ile kültürel mirasımız hakkında devletin sorumluluğu: “Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır” hükme bağlanmıştır.
1983 yılında çıkarılan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma yasası: Korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmek amacıyla çıkarılmış, sit yasası ile ilgili ilke kararları, bağlayıcı düzenlemeler olarak yasalaştırılmıştır.
“KAMUNUN ÇIKARLARI DOĞRULTUSUNDA KORUMA ALTINA ALMASI ZORUNLUDUR”
Türkiye Cumhuriyeti, kültürel mirasın korunması ile ilgili sadece ulusal değil evrensel sorumluluğunun da farkında olduğunu gösteren başta Venedik Tüzüğü ve UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi olmak üzere uluslararası sözleşmelere imza atmıştır.
Bu bağlamda Idyros Antik Kenti hinterlandı hakkında yapılması gereken: 1969 yılından kalma turizm tahsisi kiralama sözleşmesini yenileyerek “Koruma Amaçlı İmar Planı” hazırlamak değil “Koruma Amaçlı Kazı ve Bilimsel Araştırmalar” yapmak ve bunu yapmak için gerekli çalışmaları ivedilikle başlatmak olmalıdır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ivedilikle Idyros Antik Kenti’nin yer aldığı 293 bin 500 metre karelik sit ve orman arazisinin bütüncül bir yaklaşımla sit statüsünü 1. derece arkeolojik sit alanı olarak tescilini gerçekleştirip bu alanı kamunun çıkarları doğrultusunda koruma altına alması zorunludur.
“ACİLEN DURDURULMASINI TALEP EDİYORUZ”
Bu bağlamda Antalya Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu 23.12.2022/15061 tarih/nolu kararı ile “otel projesi alanı içinde kalan SİT alanlarının yeniden değerlendirileceğini, bu nedenle mevcuttaki bütün planların durdurulmuş olduğunu” açıklamasına rağmen, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ÇED raporu ve ruhsat alınmadan yapılmasına izin verdiği 900 yataklı otel inşaatının, korunması gereken bu alana telafisi mümkün olmayan daha fazla zarar vermemesi için acilen durdurulmasını talep ediyoruz.” /ANTALYAGÜNDEM
